Mity rodzinne

Jak tworzą się mity rodzinne i jaka jest ich funkcja?

W rodzinie rodzą się nasze poczucie tożsamości, wiedza o świecie i innych ludziach. Dzieci chłoną informacje na wiele sposobów, między innymi odtwarzając zachowania i sposoby reagowania swoich rodziców. Uważnie przysłuchują się również temu, co mówią – nie tylko do nich, ale i o innych ludziach czy najbliższym otoczeniu. Dziecko, które przez wiele lat uznaje dom rodzinny jako główne źródło wiedzy o tym jak działa świat, szybko tworzy w sobie przekonanie, że to co mówią rodzice to fakty. Być może dlatego tak łatwo przekonać niekiedy dzieci do tego, żeby zachowywały się grzecznie, bo w przeciwnym razie nie odwiedzi ich święty Mikołaj 🙂

Mit rodzinny to przekazywany z pokolenia na pokolenie wzorzec, schemat działań, często stanowiący drogowskaz w kryzysie czy dylemacie lub innych ważnych życiowych kwestiach. Mit rodzinny podtrzymuje homeostazę, czyli poczucie równowagi i spokoju, które często jest poczuciem niezgodnym z prawdą, ale zdecydowanie łatwiejszym do przyjęcia niż świadomość, że w rodzinie (lub jej otoczeniu) źle się dzieje. Mity rodzinne mogą podtrzymywać pewien wykreowany obraz rodziny, utrwalać role, które mają sprawować jej członkowie, chronić przed wyjawieniem rodzinnych tajemnic lub dawać przyzwolenie do braku działań i utrzymywania statusu quo.

Jak rozpoznać mit rodzinny?

Jeśli chcesz sprawdzić, jakie mity rodzinne panują w Twojej rodzinie pochodzenia, spróbuj przypomnieć sobie hasła lub powiedzenia, które często słyszałeś. Mity często ujawniają się jako niewinnie brzmiące “prawdy życiowe”, mówione przez dziadków czy rodziców, niekiedy kwitowane komentarzem „tak się zawsze mówi w mojej rodzinie”. W ich treści można znaleść informacje o sobie, rodzinie, innych ludziach czy świecie. Najczęściej są bezapelacyjnie podzielane i akceptowane przez członków rodziny, głównie dlatego, że funkcjonuje wśród nich niepisana zasada, że tym przekonaniom absolutnie nie można się sprzeciwić.

Dodatkowo:
Kiedy już rozpoznasz mity panujące w Twojej rodzinie, zastanów się, które z nich wziąłeś ze sobą w dorosłość i jaki wpływ mogą mieć na postrzeganie przez Ciebie otaczającej rzeczywistości. Czy są dla Ciebie korzystne? A może ciągniesz je za sobą jak ciężką walizkę, której myślisz, że nie możesz się pozbyć, a która w rzeczywistości stała się tylko niepotrzebnym problemem?

Wpływ mitów na postrzeganie przez nas rzeczywistości

Pojęcie “mitu rodzinnego” zaproponował Antonio Ferreira, który źródło swojej teorii oparł na tym, że w każdej rodzinie funkcjonują mechanizmy ochronne. Oznacza to, że mity będą miały głównie rolę obronną, jednak ich treść i znaczenie mogą się różnić. Bez względu na to czy mit mówi o szczęściu (jesteśmy zgodną rodziną i nigdy się nie kłócimy) czy o nieszczęściu (kobiety w naszej rodzinie zawsze cierpią przez mężczyzn) mogą być w równym stopniu szkodliwe, bo zniekształcają rzeczywistość. W konsekwencji, żyjąc w mitycznej iluzji, nie jesteśmy w stanie ani przygotować się do tego, co nas czeka, ani żyć pełnią życia.

Co robią z nami mity – przykłady

Wyobraźmy sobie, że młody człowiek, wchodzący w dorosłe, samodzielne życie, przyjmuje powyższe kwestie jako fakty o świecie, sobie samym i swojej przyszłości. Jakie konsekwencje może (choć nie musi) to zrodzić?

1. W naszej rodzinie kobiety mają pecha do mężczyzn
Przekonanie, że bycie w związku z mężczyzną zawsze oznacza cierpienie i brak życiowego szczęścia. Jak się przed tym uchronić? Być może omijać szerokim łukiem i zachowywać dystans emocjonalny. Po to, aby nie dać się zranić. Jeśli potrzeba bliskości przewyższy, wejście w związek oznacza automatyczne przekonanie, że i tak nie skończy się to dobrze. Rzeczywistość może być zniekształcona na tyle, że wszystkie odbierane komunikaty będą postrzegane jako zagrażające i potwierdzające jedynie to, że “faktycznie wszystkie kobiety w tej rodzinie mają pecha do mężczyzn”. A skoro tak jest i zawsze było to czy warto w ogóle walczyć o to, żeby to zmienić?

2. Nasza rodzina jest zgodna, nigdy się nie kłócimy

Niechęć do zmiany obrazu rodziny jest tak silna, że jej członkowie obawiają się wyrazić swoje odmienne zdanie, aby przypadkiem nie doszło do kłótni. W końcu kto chciałby burzyć przekonanie, że żyje w idealnej rodzinie? Unika się konfrontacji, dyskusji, wszelkich zmian, a czasem i wyrażania trudnych emocji, jak złość i smutek.

3. Dzieci nie mają żadnych problemów

Trudno przebić się przez grubą ścianę, która mówi “dzieciństwo jest pasmem radości i beztroski”. Przy takim przekonaniu niełatwo jest zarówno przyznać się (dziecko), jak i zaakceptować (dorosły), że czasami dzieciństwo nie jest tak szczęśliwe i bezproblemowe, a młody człowiek potrzebuje dużej uwagi i pochylenia się nad jego problemami. Łatwo zbagatelizować obniżony nastrój czy trudności, takie jak kłótnia z kolegą, która dla dorosłego jest błaha w porównaniu ze spłatą kredytu czy utratą pracy, ale dla dziecka jest… wszystkim.

Siła mitów rodzinnych jest potężna, a ich funkcja ochronna niekiedy utrzymuje je przy życiu przez wiele pokoleń. Jednak czasem warto spojrzeć na nie z dystansu i zastanowić się czy to:

“Każdy człowiek spotyka na swojej drodze zarówno lepsze, jak i gorsze momenty. Te gorsze niekiedy mogą sprawić, że staniemy się silniejsi i będziemy potrafili radzić sobie w takich sytuacjach w przyszłości. Trudne emocje są okej i kiedy zmagamy się z problemem, warto poprosić o pomoc. Pamiętaj, że zwykle z każdej sytuacji da się znaleźć jakieś wyjście. Możesz na mnie liczyć.”

nie brzmi lepiej niż to:

“Każdy niesie swój krzyż, tak już jest i nie da się z tym nic zrobić”