Życie na nieprzewidywalnej huśtawce emocjonalnej, która nieoczekiwanie zrzuca nas ze szczytów euforii i ekscytacji do najmroczniejszych głębin depresji, może wydawać się scenariuszem zaczerpniętym z dramatycznych powieści. Jednak dla osób doświadczających choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD) jest to uciążliwa codzienność. Jedynym przewidywalnym elementem jest tutaj nieustanna i skrajna zmiana stanów emocjonalnych. Niestety wędrówka pomiędzy dwoma przeciwległymi biegunami emocji jest niezwykle wyczerpująca, a osoby dotknięte ChAD, mogą czuć się przytłoczone i zdezorientowane swoimi odczuciami. Zwłaszcza, gdy próbują odnaleźć równowagę i lepiej zrozumieć własny stan.
Jak jednak odróżnić naturalne wahania nastroju od symptomów, które mogą wskazywać na potrzebę profesjonalnej interwencji? W poniższym artykule szczegółowo wyjaśniamy czym jest choroba afektywna dwubiegunowa i kiedy udać się po pomoc do specjalisty psychoterapeuty lub psychologa. Zapraszamy do lektury poniższego artykułu!
Czym jest choroba afektywna dwubiegunowa?
Choroba afektywna dwubiegunowa (ChAD) jest rodzajem zaburzenia psychicznego, któremu towarzyszą znaczące zmiany nastrojów. Charakterystyczne dla choroby afektywnej dwubiegunowej jest występowanie nieprzewidywalnych epizodów, pojawiających się u pacjenta z różną częstotliwością i intensywnością.
Wyróżniamy trzy główne epizody:
- Epizody maniakalne, które charakteryzują się ekstremalnie podwyższoną euforią, nadaktywnością i skłonnością do podejmowania dużego ryzyka.
- Epizody hipomaniakalne, które są podobne do epizodów maniakalnych, jednak występują one z mniejszą intensywnością. Wiele osób określa je również lekką manią.
- Epizody depresyjne, które stanowią przeciwieństwo epizodów maniakalnych i hipomaniakalnych. Towarzyszy im głęboki smutek, poczucie bezwartowości, poczucie winy, wycofanie, a nawet myśli i próby samobójcze.
ChAD niejedno ma imię
Ciężko jest jednoznacznie określić przebieg choroby afektywnej dwubiegunowej, ponieważ jest to zaburzenie niejednorodne i niezwykle zmienne. Specjaliści podkreślają, że w kontekście ChAD bardziej adekwatne jest mówienie o spektrum choroby, gdyż intensywność i częstotliwość epizodów maniakalnych, hipomaniakalnych oraz depresyjnych, może znacząco różnić się między poszczególnymi pacjentami. Często mówimy zatem o grupie zaburzeń afektywnych, które są definiowane poprzez intensywność i rodzaj pojawiających epizodów.
Dlaczego chorobę afektywną dwubiegunową tak trudno jest zdiagnozować?
To depresja czy… choroba afektywna dwubiegunowa? Złożoność zaburzenia ChAD wiąże się z utrudnioną diagnozą. Badania pokazują, że nawet ⅓ pacjentów przez 10 lat lub więcej, może być niewłaściwie diagnozowana, a choroba afektywna dwubiegunowa jest bardzo często mylona z depresją nawracającą, zaburzeniami osobowości, zaburzeniami lękowymi oraz schizofrenią. Aż 60% pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą afektywną dwubiegunową przyznaje, że wcześniej otrzymała od jednej do nawet czterech innych diagnoz. Warto podkreślić w tym miejscu fakt, że większość pacjentów zgłasza się do specjalisty wyłącznie w okresie epizodu depresyjnego. Depresja jest również bardziej znana i rozumiana przez społeczeństwo, a to może sprawiać, że osoby z ChAD oraz ich bliscy łatwiej identyfikują objawy depresyjne. Mniej natomiast uwagi poświęcają epizodom manii czy hipomanii, które są niewątpliwie kluczowe dla prawidłowej diagnozy choroby afektywnej dwubiegunowej. Niestety zbyt późne postawienie diagnozy wiąże się z licznymi konsekwencjami, między innymi wyższą liczbą nawrotów, zwiększone ryzyko prób samobójczych, hospitalizację i zwiększoną odporność na leczenie. Dlatego niezwykle istotne jest, aby w przypadku jakichkolwiek wątpliwości dotyczących swojego stanu zdrowia psychicznego, niezwłocznie zasięgnąć porady specjalistów. Szacuje się, że obecnie choroba afektywna dwubiegunowa może dotyczyć od 3 do nawet 8,3% ogółu populacji. Warto jednak podkreślić, że liczby te mogą nie dawać pełnego obrazu ze względu na wspomniane wcześniej trudności związane z diagnostyką.
Przypisy:
- Gorostowicz, M. Siwek, Trudności w diagnostyce choroby afektywnej dwubiegunowej, Difficulties in the diagnosis of bipolar affective disorder, Katedra Psychiatrii, Uniwersytet Jagielloński, 2018 r.: https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/143342/gorostowicz_siwek_trudnosci_w_diagnostyce_choroby_afektywnej_2018.pdf?sequence=1&isAllowed=y, dostępny w internecie 25.02.2024 r.:
- M. Hańć, Choroba afektywna dwubiegunowa, Strefa Psyche Uniwersytetu SWPS: https://web.swps.pl/strefa-psyche/blog/relacje/2234-choroba-afektywna-dwubiegunowa-przyczyny-przebieg-leczenie-nastepstwa?dt=1708706137668, dostępny w internecie 25.02.2024 r.
Niebezpieczne wzloty, czyli znaki ostrzegawcze w ChAD
Chociaż mania w chorobie afektywnej dwubiegunowej stanowi przeciwieństwo depresji ze względu na podwyższony nastrój i zwiększoną energię, to zazwyczaj ten stan wiąże się z wieloma negatywnymi konsekwencjami. Ekstremalnie podwyższony nastrój, niespożyte zasoby energii i związana z nią aktywność znacząco zakłóca i utrudnia funkcjonowanie. Aby to najlepiej zobrazować posłużymy się kilkoma przykładami:
Mania jest jak niebezpieczny, rozpędzony pociąg bez hamulców
Osoby w epizodzie manii mają nieograniczoną energię, która nie pozwala Ci usiedzieć w miejscu. Oczywiście może to brzmieć ekscytująco, ale w praktyce osoba w epizodzie manii nie może dokończyć rozpoczętych zadań lub nawet odpocząć. W tym stanie ciało naturalnie domaga się odpoczynku, ale umysł nie może zastopować i jest w ciągłym biegu.
Mania wprowadza Twoją czujność w sen
Pomyśl o manii jako o stanie, w którym twoja naturalna ostrożność zanika, a Ty podejmujesz impulsywne i niezwykle ryzykowne decyzje. Może to być na przykład wydanie ogromnych sum pieniędzy, angażowanie się w niebezpieczne zachowania seksualne, czy nierozważne prowadzenie pojazdu. Te decyzje mogą mieć długotrwałe negatywne konsekwencje dla Ciebie i Twoich bliskich.
Mania prowadzi do konfliktów i problemów w relacjach
Mania może prowadzić do konfliktów i problemów w relacjach z najbliższym, a osoby w epizodzie manii często stają się agresywne i bardzo nieprzewidywalne. Wykazują one również nadmierne poczucie swojej wielkości, są często bardzo gadatliwe i mają przyspieszone myśli. Takie zachowanie mogą być niezwykle trudne dla najbliższych i w konsekwencji prowadzić do licznych konfliktów i napięć.
Leczenie choroby afektywnej dwubiegunowej
Podstawą leczenia ChAD jest stosowanie farmakoterapii oraz metod psychoterapeutycznych. Warto w tym miejscu podkreślić, że choroba afektywna dwubiegunowa jest chorobą przewlekłą i cykliczną i wymaga długotrwałego leczenia i stałej współpracy pacjenta ze specjalistami. Liczne badania wykazują duże znaczenie psychoedukacji, która może występować w formie terapii grupowej, interpersonalne, poznawczo-behawioralnej, a także interwencji rodzinnej. Dla pacjenta niezwykle ważne jest samo zrozumienie natury choroby, a także ryzyk z nią związanych. Z pewnością poczucie stabilizacji jest tutaj kluczowe.
Przypisy:
3. B. Budziński, J. Leszczyński, J. Jaracz, Znaczenie psychoedukacji w terapii choroby afektywnej dwubiegunowej, The meaning of psychoeducation in bipolar affective disorder treatment: https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/view/45303/36548, dostępny w internecie
